Fibromiyalji Nedir?
Fibromiyalji Sendromu (FMS), öncelikle kasları, kasların kirişlerini, bağları tutan, yaygın ve uzun süren ağrılara neden olan bir bağ dokusu hastalığıdır. Romatizmal hastalıklar grubuna girer ancak iltihabi değildir. Beraberinde yorgunluk, uyku bozukluğu, baş ağrısı, sıkıntı hissi ve depresyon görülebilir.FMS, romatizmal hastalıklar arasında, sıklık olarak osteoartrozdan (kireçlenme) sonra ikinci sıradadır. Kadınlarda 3 kat daha fazla görülür. Çocukluk ve ileri yaşlarda seyrektir. Tipik olarak, orta yaşlı, hiperaktif, yerinde duramayan, mükemmelliyetçi, titiz kadınlarda sıktır.Omurgası bir şekilde zedelenmiş (merdivenden düşme, buzda kayma vb.), ameliyat olmuş, trafik kazası geçirmiş, travmatik bir çocukluk yaşamış, işle ilgili sorunları olanlar FMS için adaydır.FMS’de genetik özellik de vardır. Önemli bir bölümünde sosyal izolasyon, depresyonla karakterize D tipi kişilik karakteri söz konusudur.FMS hastalarında beyinden salgılanan serotonin ve noradrenalin miktarı azdır. Bunlar mutluluk hormonlarıdır. Ayrıca, ağrı kesici olan endorfinlerde de salınım azlığı söz konusudur.
FMS hastasının şikayetleri çok ve çeşitli olabilir. En başta geleni ağrıdır.
FMS Hastasının Şikayetleri Nelerdir?
1.Çok enli ağrı,
.Boyun ve omuzlardan yayılan ağrı, sırt bölgesine, kollara, bacaklara yayılır. Hastalar bunu dolaşan ağrı şeklinde anlatırlar. Özellikle kaslarda tutukluk, yanma, sıkışma hissi ile birlikte olur. Sıkıntı, üzüntü, stres, uykusuzluk, yorgunluk, soğuk ve nemli hava ağrıları artırır. Bazen sabah tutukluğu da olabilir. Hastalar eklem ve ayaklarının şiştiğinden bahsedebilir. Ancak gözle görülür bir şişlik söz konusu değildir. Eklemlerde kızarıklık olmaz. Genellikle ağrı dinlenince azalır ya da tamamen geçer.
2.Çok enli yorgunluk,
Uykudan sonra kendilerini dinlenmiş hissetmezler. Adeta hiç uyumamış ya da savaştan çıkmış gibi olduklarını söylerler. Uykuya dalmada zorluk, gece uykudan uyanma şikayetleri de vardır. FMS hastalarında uyku apnesi, huzursuz bacak, kronik yorgunluk sendromları da sıktır.
3.Bilişsel sorunlar,
Dikkat toplamada işe konsantre olmada zorlanırlar. Adeta olayları bir sis perdesinin ardından görürler.
4.Sıkıntı ve depresyon gibi durumlar artmıştır,
5.Kollarda, bacaklarda karıncalanma, uyuşukluk, yanma hissi ara ara ya da devamlı olabilir,
6.Migren ya da gerilim tipi başağrıları olabilir,
7.Bağırsaklarda sorunlar, çarpıntı, idrarda yanma gibi çok farklı şikayetler bildirilmiştir,
FMS tanısını konusunda uzman bir hekim koymalıdır. Hasta değişik şikayetlerinden dolayı farklı farklı branştaki hekimlere gidip şikayetine yönelik tedavi alabilirler. Bütüncül yaklaşım gerektirir. FMS hastalarında kan tetkikleri, MRG ve diğer radyolojik incelemeler normaldir.FMS tanısı hastanın şikayetleri ve doktorun muayene bulguları ile konur. Bazen FMS hastaları doktor doktor dolaşmış, ağrılarına inanılmayan, bu nedenlerle de aile içi sorun yaşayan bireyler haline gelebilirler.FMS tanısı 2013 yılına kadar vücutta belirlenmiş 18 noktanın 11 tanesinin ağrılı olması ile konuyordu. Bu tarihten sonra yeni kriterler geliştirilmiştir.
Son 7 (yedi) gün içinde 28 bölgede hissedilen ağrıdan elde edilen puana (en düşük 0 (sıfır) en yüksek 28) göre karar verilir.
- Boyun
- Çene sağ yanı
- Çene sol yanı
- Göğsün ön kısmı
- Sırt orta hat
- Sırt sağ yanı
- Sırt sol yanı
- Bel orta hat
- Bel sağ yanı
- Bel sol yanı
- Sağ omuz
- Sol omuz
- Sağ kol
- Sol kol
- Sağ el bileği
- Sol el bileği
- Sağ el
- Sol el
- Sağ kalça
- Sol kalça
- Sağ bacak üst kısmı
- Sol bacak üst kısmı
- Sağ diz
- Sol diz
- Sağ ayak bileği
- Sol ayak bileği
- Sağ ayak
- Sol ayak
Ayrıca belirti etki anketi de yapılır. Değerlendirme 10 (on) üzerinde yapılır. Sıfır belirti yok, 10 çok şiddetli belirti var.
- Ağrı
- Enerji
- Tutukluk
- Uyku
- Depresyon
- Hafıza sorunları
- Endişe
- Dokunma duyarlılığı
- Denge problemleri
- Yüksek ses, parlak ışık, koku ve soğuğa duyarlılık
Bu sorulara verilen puanlar toplanır ve ikiye bölünür.
Aşağıdaki kriterleri taşıyan hastaların FMS olma olasılıkları çok yüksektir.
- Şikayetler ve ağrı yerleri 3 aydır devam etmektedir.
- Ağrı yerleşim puanları 17 veya daha üstündedir
- Belirti etki anketi toplam puanı 21 veya daha üstündedir.
Beraberinde, bel fıtığı, kireçlenme, iltihabi eklem romatizması gibi ağrılı hastalıkların bulunması FMS olasılığını dışlamaz.
FMS birçok hastalıkla karıştırılabilir. Bu nedenle ayırıcı tanı çok önemlidir. İltihabi romatizmal hastalıklarda, hastalık kontrol altına alındığı halde şikayetler geçmiyor ise FMS akla gelmelidir. Ayırıcı tanıda dikkat edilmesi gereken diğer hastalıklar, miyofasyal ağrı sendromu (MAS), anemi (kansızlık), gizli şeker, hipotiroidi, vb. dir.
FMS tedavisinde hem ilaç hem de ilaç dışı yöntemler vardır. Genellikle ikisi birden uygulanır.
FMS hastası hastalığı hakkında bilgilendirilmelidir. FMS’nin psikiyatrik bir bozukluk olmadığı, ölümcül ya da felç edecek bir hastalık olmadığı anlatılmalıdır. Böylece olası sıkıntı ve depresyonun önüne geçilmeye çalışılır. Çünkü FMS tedavisinde hastanın katılımı çok önemlidir. Verilen ilaçları kullanır, egzersizleri ve uygun sporları yaparsa şikayetleri geçer.
FMS’de aktif ve hareketli olmak çok önemlidir. Bunun yanında mutlaka belli egzersizlerin yapılması gerekir. Hastalar, egzersiz yapamayacak kadar yorgun olduklarını, egzersiz yapınca üç gün kendilerine gelemediklerini söyleyebilirler. Egzersizlere ve düşük dozlarda başlanır, yavaş yavaş artırılır. Önce esneklik egzersizleri daha sonra düşük ağırlıklarla kuvvetlendirme egzersizleri verilir. Spor olarak, yürüme, yüzme ve bisiklete binme önerilir.
FMS Egzersizleri
Aerobik Egzersizler
Yürüme, yüzme bu gruba girer. Haftada 3 gün, günde 20 dakika ile başlanır. Yürüme, açık havada ya da yürüme bandında yapılabilir. Eşofman ve uygun yürüyüş ayakkabısı ile yapılmalıdır. Konuşurken nefes nefese kalmayacak tempoda yürünür. Her hafta 5 dakika artırılarak 60 dakikaya kadar çıkılır. 5.000 adım paslanmamak, 7500 adım kilo vermek, 10.000 adım yaşlanmamak içindir. Böylece kan dolaşımı hızlanır ve kasların oksijenlenmesi sağlanır.
Germe Egzersizleri
Uzun süre oturma ve hareketsizlik sonucunda kaslar kısalır. Bilgisayar başında uzun süre öne eğilmiş olarak çalışmak omuz kaslarını öne ve aşağı düşürür, sırt kasları gerilir ve kasılır. Bacak arka kaslarında sıklıkla kısalmalar oluşur. İdeal olanı hergün, en azından gün aşırı kasların gerilerek uzatılması gerekir.
Kuvvetlendirme Egzersizleri
Kuvvetlendirme egzersizleri kasları bir ağırlığa karşı çalıştırarak yapılır. Elastik bantlar, ağırlıklar ya da vücudun kendi ağırlığıyla yapılabilir. Bu egzersizlere de düşük ağırlıklarla başlanır ve giderek yavaş yavaş artırılır. Mümkünse hergün, olmazsa gün aşırı yapılmalıdır.
Su İçi Egzersizler
Uygun sıcaklıkta (28-33 derece) su ideal egzersiz ortamıdır. Suyun kaldırma gücü hareketlerin yapılmasını kolaylaştırır. Sıcak su gergin kasları gevşetir. Su içinde yukarıdaki egzersizlerin tümü rahatlıkla yapılabilir. Su içinde yürümek su dışında benzeri yapılamayacak dirençli bir egzersizdir. Haftada 3 gün olarak önerilir.
Yoga/Pilates Egzersizleri
Yukarıdaki egzersizlerden sonra başlanması önerilir. Bilgili ve bilinçli eğitmenler tarafından yaptırılmalıdır. Ağrı yapan ve zorlayan hareketlerden kaçınılmalıdır.
-Önemli notlar:
- Egzersiz yaparken nefesinizi tutmayın.
- En az haftada 3 kez egzersiz yapın
- Mutlaka doktorunuzun önerdiği egzersizleri yapın
- Hafif egzersizlerle başlayın yavaş yavaş artırın.
-Diğer ilaç dışı yöntemler:
- Kaplıca
- Fizik tedavi
- Masaj
- Manipülasyon
- Akupunktür
- Uyku
-Uyku kalitesi çok önemlidir. İyi bir uyku için yapılması gerekenler:
- Aynı saatte yatın, aynı saatte kalkın
- Kafein, alkol, gazlı içecekler ve çikolatadan uzak durun
- Gündüz uyumayın
- Yatak odanız karanlık, sessiz ve serin (22 derece) olsun
- Yatak uyumak içindir. Ekrana bakmayın, kitap okumayın.
- Yatmadan önce su içmeyin. Yemek yemeyin.
- Uykuya dalmakta zorlanıyorsanız ılık duş alın.
- Uykudan 2-3 saat önce egzersiz yapmayın
- Sigara içmeyin1İdeal kilonuzu koruyun.
-İlaç tedavileri:
- Ağrı kesiciler
- Antidepresanlar
- Kas gevşeticiler
- Pregabalin
- Gabapentin
-İlaçların mutlaka doktor tarafından verilmesi, kontrol ve takibi gereklidir.