Safra Nedir?
Karaciğer tarafından üretilen safra, safra kesesi içerisinde depolanarak vücut yağlarının sindiriminde kullanılır. Normalde sıvı halde olan safra çok fazla kolesterol, safra tuzu veya bilirübin içerir ise, bunlar çökerek sertleşmesi sonucu safra taşları oluşur. Bunlar, kolesterol ve pigment taşları olmak üzere iki tiptir. Kolesterol taşları fiziksel görünümlerine göre sarı-yeşil renktedir ve birincil olarak kolesterolün sertleşip çökmesi ile oluşur. Tüm safra taşlarının yaklaşık olarak % 80’i bu tip taşlardır. Pigment taşları ise küçük, koyu renkli, bilirübin tarafından oluşturulan taşlardır. Safra taşları hastalığı dünyada önemli bir sağlık sorunudur. Erişkin yaş gurubundaki ülkemiz insanları için önemli bir sorun olan bu hastalığın görülme oranı %10.3 olduğu tahmin edilmektedir. Çalışmanın amacı, Niğde bölgesinden yaşayan hastalardan alınmış safra kesesi taşlarını oluşturan minerallerin fiziksel ve kimyasal özellikleri ile bunların oluşum nedenlerini belirlemektir. Bu kapsamda, Ekim 2010 – Ocak 2011 tarihleri arasında hasta olurları alınarak, ameliyat sonrası alınan toplam 42 adet taş örneği üzerinde fiziksel incelemeler ile sınıflandırma yapılmıştır. Fiziksel sınıflamaları dikkate alarak, örneklerden toplam 11 adet FT-IR yöntemi ile kimyasal analiz ve toplam 6 adet ince kesitte polarizan mikroskop ile mineralojik tanımlama yapılmıştır. Örnekler sarı-yeşil, kahverengi, siyah renklerindedir. Taşların makroskopik boyutları 0.1-3.7 cm arasında değişmektedir. Genel görünümleri, konsantrik kabuklu, yamuk, kenarları yontulmuş kare ve levhamsı şeklindedir. Örnekler sert, orta sert ve yumuşak dayanım göstermektedir. 42 adet örneği oluşturan serbest tane miktarı 1-140 adet arasında değişmektedir. FT-IR yöntemi ile yapılan analiz sonuçlarına göre mineral isimleri ve bunların kimyasal formül ve bileşimleri şunlardır:
Safra Taşı Belirtileri Nelerdir?
Polarizen mikroskop çalışmalarında ışınsal, iğnemsi, çubuksu, oolitik (ritmik ardalanmalı) çatlaklı, boşluklu, dilinimli, kenarları girintili ve renkli görüntüler sunan Fe, Mg, Ca, Cl, F, içerikli fosfat mineralleri ile apatit, aragonit, kalsit belirlenmiştir. Safra taşı rahatsızlığı taşıyan kişiler de gıdaların sindirimi etkilenir, özellikle yağlı gıda alımında bazı yakınmalar oluşur. Bu yakınmalar karında şişkinlik, karın ağrısı, geğirti, gaz, hazımsızlık gibi yakınmalardır. Problemli olanlarda yağlı yemekler sonrası veya gece uykusunda sıklıkla “safra kesesi atağı” şeklinde semptomlar oluşabilir. Bunlar 30dk-birkaç saat süreli karın üst kısmında ani oluşan, devamlı, şiddetli bir ağrı, sırta, orta kısma veya sağ kürek kemiği altına yayılan ağrı olur ve bulantı/kusma şeklindedir. Özellikle terleme, titreme, ateş, sarılık yakınmaları olanlar acilen hastaneye gitmelidir. Safra kesesinde taş olan bazı kişilerde ise hiçbir “semptom” olmayabilir ve yakınma olmadan uzun yıllar sessiz kalabilir. Tedavi açısından son yıllarda büyük ilerlemeler kaydedilmesine rağmen safra taşı oluşumunun önlenmesini hedefleyen çalışmalarda herhangi bir ilerleme sağlanamamıştır.
